امیر تیمور از اشراف زادگان قوم تاتار ها بود که سال ها قبل به آسیای میانه و ایران کوچ کرده بودند؛او توانست با کمک و اتحاد با قبایلی چون (چغتایی) تمام حکومت های کوچک محلی ایران را شکست بدهد و پایه گذار حکومت تیموریان شود.
تیمور علاوه بر ایران ،روسیه ،سوریه وهند را تحت سلطه خود در آورد و سمرقند را در سال ۷۷۱ پاییتخت رسمی تیموریان اعلام نمود ؛او فرد جنگجو و عاشق کشور گشایی بود و در حقیقت به هر کجا که میرفت ویرانی در پی او نیز بود اما پس از مرگ او شاهرخ پسرش مردی هنر دوست و صلح طلب بود و به همین خاطر دوره شاهرخی یا دوره رستاخیز هنر ایرانی مشهور است .
تیموریان توانسته بودند به یمن جنگ های بسیار تیمور امپراتوری بزرگی را تشکیل دهند که از هند تا دریای مدیترانه واز مسکو تا اردوی زرین تا خلیج فارس وسعت کشورداریشان بود.
شاهرخ پس از پدرش تیمور به فکر آبادانی و تشکیل یک حکومت یکپارچه و یکدست افتاد و تمرکز را از سمرقند که تا زمان تیمور مرکز همه چیز بود برداشت و پی آن پاییتخت را نیز به هرات که مهم ترین شهر خراسان به حساب می آمد برد،او شیوه متفاوتی را در کشور داری انتخاب نمود و جانشینانی از سوی خود به سمرقند ،هرات،شیراز فرستاد.
اسامی جانشینان :
-الغ بیگ (آسیای میانه_سمرقند)
-بایسنقر میرزا (خراسان-هرات)
-سلطان ابراهیم (فارس-شیراز)
دوران پادشاهی شاهرخ رونق اقتصادی و تولیدات کشاورزی بسیاری رخ داد؛تولیدات گندم و جو در خراسان و برنج کاری در مناطق ساحلی مازندران در راس این تولیدات بود و همچنین پنبه کاری و پرورش کرم ابریشم در اکثر نواحی کشور و به خصوص زعفران در خراسان رونقی بی سابقه پیدا کرد؛از نکات مهم دیگر زمان پادشاهی اش میتوان گفت او در برقرار کردن نظم عمومی و امنیت راه های تجاری شهرت بسیار داشت ،او همواره امنیت و رفاه مردم را از اولویت های مهم حکومتش میدانست.
برای رونق چرخه اقتصادی شاهزادگان تاجر (ارتاق ها)با گرفتن وام از خزانه و شریک شدن با کشاورزان هم محصولات با کیفیت تر و هم پر بار تر به دست می اوردند و هم بدین ترتیب هم اصل پول و هم قسمتی از سود را دوباره به خزانه باز میگرداندند و هم تاجران و کشاورزان سود میبردند.
در تجارت استفاده از راه های خشکی بر راه های دریایی ارجعیت داشت و هرات پایگاه اصلی این تجارت و شاهراه اقتصادی تیموریان به حساب می امد.
راه های خشکی :
-مسیر های منتهی به چین
-مسیر خوارزم و دشت قبچاق
-مسیر سمرقند به هند
-مسیر قندهار به دیاربکر
پنج دروازه های اصلی در هرات
-دروازه هرات (به سمت غرب)
-دروازه خوش (به سمت شرق)
-دروازه فیروزآباد (به سمت جنوب و هند)
-دو دروازه بنام های میدان و ملک (به سمت شمال )
_هنر و معماری :
مکتب هرات از جمله مکتب های هنری است که در زمان تیموریان براه افتاد و هنر هایی همچون :
کتاب آرایی ،خطاطی ،نقاشی،فلز کاری و کتاب سازی بسیار رونق داشت ؛پیشتر گفته شد که به جز تیمور تمامی پادشاهان تیموری علاقه مند به هنر و معماری بودند و به دستور شاهرخ بسیاری از شاعران ،معماران و ادیبان را از شهر شیراز که مهد هنر دوستان بود، را به سمرقند و هرات فرا خواندند و هنر و ادب فارسی را گسترش بسیار بخشیدند.
شاهرخ شاه که شیفته باغ هاو بناهای کم نظیر در شیراز بود دستور داد تا قوام الدین زین الدین شیرازی را به هرات بیاورند و یکی از مهم ترین بنا ها یعنی مسجد گوهر شاد (گوهر شاد همسر محبوب شاهرخ )را ساخت ،كه به سال ٨٢١شروع به ساخت كرد؛اين بنا ١٢ سال بعد به اتمام رسيد كه يكى از شاهكار هاى معمارى ایران به حساب مى آيد ؛او علاوه بر معماری ،در طراحی و در علم نجوم نیز بی نظیر بود، گفته میشود هنگامی که او به ایتالیا سفر کرد تا کلیسای جامع فلورانس که در آن زمان به دست برونلشی ساخته میشد را از نزدیک ببیند ؛متوجه شد که برونلشی در حال ساخت آخرین ردیف از گنبد ۴۲متری است ،مردم با چنان تعجبی او را مینگریستند که گویی تا به حال چنین بنایی ساخته نشده است در حالی شاید نزدیک به یه قرن پیش تر از آن ، این فنون و ساخت گنبد در ایران و گذشتگان ما رواج داشته و قوام الدین بسیار بر خود بالید که در سرزمین ایران پیشتر این هنر وجود داشته و او یک هنرمند ایرانی تبار است.
-بنا هاى بر جا مانده از حكومت تيموريان:
١-مسجد جامع سمرقند
٢-كاخ ((كش))
٣-مسجد گوهرشاد
٤-مدرسه خرگر (خوارگرد)
٥-آرامگاه تيمور
٦-مدرسه غياثيه
٧-رصد خانه الغ بيك
٨-مسجد جامع ورزنه اصفهان
٩-مسجد كبود تبريز
١٠-مسجد بى بى خانم
-سكه هاى رايج در زمان تيموريان
_دينار خراسان :از جنس نقره ،به وزن ٤/٢١ گرم
_تنكه تيمورى (معروف ترين و مهم ترين سكه كه نامش را از واژه هاى هندى گرفته ميشود ):از جنس نقره ،به وزن ٥/١٢ گرم
_سكه هراتى يا سكه ميرى
_سكه شاهرخى
_سكه ابو سعيدى
حکومت تیموریان در زمان آخرين پادشاه يعنى سلطان حسين بايقرا به دست اوزبكان به پايان خود رسيد.
منابع:
١-نقش تيموريان در تاريخ ايران
ژان اوبن
٢-تيموريان
اسماعيل آكا
٣-تاريخ تحولات سياسى ،اجتماعى،اقتصادى و فرهنگى ايران در دوره تيمورى
دكتر حسين مير جعفرى
٤-تركستان
ولاديمير بارتولد
