آغاز حکم رانی افشاریان مربوط میشود به سال ۱۱۴۸ زمانی که قدرت صفویان رو به افول بود و نادر قلی بیگ افشار که یکی از سرداران سپاه صفوی بود پس از سقوط اصفهان به دست افغان ها و قتل سلطان حسین صفوی با اثبات بی کفایتی تهماسب دوم او را از سلطنت کنار گذاشت و خود نائب السلطنه کودک خردسالی شد که بر تخت نشست و پس از مدت کمی در دشت مغان رسما آغاز حکومت افشاریه را اعلام نمود و خود را شاه ایران معرفی کرد؛خراسان (مشهد)پاییتخت رسمی او شد ؛ نادر شاه از ایل افشار در خراسان بود که بخاطر جنگ آوری و فتحوحات و البته در اواخر عمرش خونخواری که داشت بسیار مشهور است .
از مهم ترین و برجسته ترین دست آورد های نادر شاه افشار میتوان سرکوب کردن افغان ها و بیرون راندن عثمانی ها و روسیه از خاک ایران نام برد ؛در حقیقت او در دوران حکومتش توانست استقلال دوباره در ایران زمین ایجاد کند؛از دیگر کار های پر اهمیت او ایجاد تفاهم دینی و آزادی میان فرقه های مختلف و مردم بود.
دوره حکومت افشاریه و زندیه به دلیل قرار گرفتن بین دو دوره ی حکومتی صفویه و قاجاریه بسیار اهمیت دارد؛دوران حکومت نادر شاه را به دو قسمت تقسیم و از آن در تاریخ یاد میکنند:
۱-از زمان تاج گذاری در دشت مغان تا لشکر کشی او به داغستان
۲-جنگ های طولانی داغستان تا تغییر روحیه نادر شاه و مریضی و قتل او
در سال ۱۱۵۳ به هند لشکر کشید و پس از تصرف دهلی با ثروتی هنگفت به ایران بازگشت؛ مهم ترین آن الماس کوه نور یا دریای نور بود؛ نادر شاه افشار برای نگه داری از این ثروت بزرگ دستور داد تا کاخ خورشید در کلات مشهد ساخته شود که محل نگه داری جواهرات و غنایم جنگی او بود، تقریبا سی سال حکم رانیش سر گرم سرکوبی دشمنان و سامان دادن به امور داخلی کشور شد ؛جنگ میان ایران و داغستان بسیار طولانی شد و بیماری نادر شاه او را تبدیل به شاهی خونخوار کرد و آنقدر اطرافیانش را کشت تا او را به قتل رساندند ولی پس از مرگ او هم شیرازه ی همه کار از هم گسست و یکپارچی و میان مردم و فرقه های مختلف هم از بین رفت.
هنر و معماری در این دوران بسیار کم رنگ بودزیرا که علاقه نادر شاه بیشتر کشور گشایی و جنگ آوری کردن بود ؛اما بناهایی نیز از آن زمان به یادگار مانده که از جمله آن به موارد زیر اشاره میکنیم:
-کاخ خورشید در کلات شهر مشهد
-مقبره نادر شاه در مشهد
-قلعه فورگ در اسدیه بیرجند
-ارگ سه کوه در نزدیکی زابل
-آب انبار میرزا مهدی در ساری
-مسجد افغان در بندر لنگه
-مسجد کبود گنبد در کلات مشهد
-بند نادری در شهر کلات
کاخ خورشید که مهم ترین بنای به جا مانده از افشاریان است ،مزین شده به تصاویر تمام شاهزادگان افشاریه که تلفیقی ازهنر مغولی و هندی در آن به کار رفته و همچنین در کل فضا سوره نباء خطاطی شده که برگرفته از هنر اسلامی است ،این بنا در زمان نادر تکمیل نشد و پس از مرگ او نیز نیمه کاره ماند.
پس از مرگ نادر شاه اوضاع به شدت نا آرام بود و سران ایلات مختلف بر سر قدرت با یکدیگر در جنگ بودن. تا اینکه کریم خان زند بر رقیبان خود پیروز شود و اداره امور را به دست گیرد ، در حقیقت حکومت افشاریه پس از نادر تنها سیزده سال دوام آورد این در حالی بود که تنها بخش هایی از ایران را زیر سلطه داشتند و بخش بزرگ تری از سال ۱۱۶۳ به دست حکومت زندیه افتاد.
