پاسخگویی فرآیندی پزیرفته شده و روامند( مقبول و مشروع) از سوی خردمندان است که هرکس باید در برابر پندار، گفتار و رفتاری که انجام می‌دهد پاسخ‌گو باشد و از زیر بار آن شانه بیرون نکَشد، به همین روی، به آن دوش‌باری می‌گویم. این فرآیند با رویکرد به شیوه‌ی نگاهی که به آن می‌افکنیم دسته‌بندی‌هایی دارد. برای نمونه:
۱-دوش‌باری(مسئولیت) در گستره‌ی زمان و جامان(مکان) دارای بُردهای گوناگون خواهد شد دوش‌باری در زمان کودکی یا دیوانگی و یا بی هوشی، و یا زمان زمامداری با دوش‌باری در روزگار بالندگی، بخردی، و هوشیاری، و یا بی‌زمامی دو یا چندگانه است، هم‌چنین دوش‌باری برون یا اندرون سرزمین میهنی و بومی با هم یکی نیستند.
۲-دوش‌باری با نگرش به جَستاری(موضوعی) که دربرگیرنده‌ی دوش‌باری است می‌تواند به دوشاخه‌ی همگانی و یکانی(عمومی و فردی) بخش بندی شود. چنانچه دوش‌باری را از نگاه بازخوردی(نتیجه) بررسی کنیم سه رسته‌ی دوش‌باری(مسئولیت) جدا از هم پدید می‌آید: دوش‌باری خوی‌وخیم(اخلاقی)، دوش‌باری شهروندی(مدنی)، دوش‌باری کیفری.
۳-دوش‌باری هرگاه برپایه‌ی زمینه‌های پیدایش و تاوان‌دهی به واکاوی گزارده شود به دو دسته‌ی: دوش‌باری برآمده از سیج(خطر) و دوش‌باری پدید آمده از ایرنگ و لقزش(خطا) بخش‌پزیر می‌باشد. گونه‌های دیگری از دوش‌باری را می‌توان برشمرد که چون بسیار باریک‌بینانه و داتیکی(حقوقی) است از آوردن آن‌ها در اینجا پرهیز می‌کنم. درازنا، پهنا و ژرفنای دامنه‌ی دوش‌باری که تا کجا می‌تواند دامن بگسترد سخن دیگری است که با رویکرد به خاستگاه همگانی اندازه‌گیری می‌شود.
۴-همه‌ی این دسته‌بندی‌ها را باید برای توده‌ی مردم درنگر(درنظر) گرفت و انجام و نانجام(فعل یا ترک فعل) کارگزاران دولت را از این دسته‌بندی‌ها بیرون کرد زیرا آنچه که درباره‌ی دوش‌باری کارگزاران دولتی به میان آورده شده به راستی خویشکاری(وظیفه‌ی) قانونی آنان است که بسی فراتر از دوش‌باری می‌باشد، بدین‌روی، آن‌ها را باید از نگرگاه گردن‌گزاریی(وظیفه‌ای) که پزیرفته‌اند نگریست چه این‌که باید تاوان بدانجامی یا نانجامی را بدهند. شوربختانه امروز کارگزاران دولت‌ها و سازمان‌ها و نهادها برای گریز از پای‌بندی(فرار از تعهدی) که قانون برای آن‌ها برشمرده و ورستاد(وظیفه) قانونی آنان است را فراموش کرده و به دوش‌باری وانمودش می‌کنند تا تاوانی درپی نداشته باشد. کار انجمن همگانی سازمان ملل (مجمع عمومی سازمان ملل) در پزیرفتن و شناختن گروه مفت‌خوار و آدم‌کش پلستینی(تروریست‌های فلسطینی) به نام یک کشور، از همین دست کژرفتاری‌ها و قانون‌گریزی‌های فزآینده است که نمایندگان دولت‌های ۱۴۲ کشور آن را انجام دادند.
۵-نکته‌ی بسیار ارجمندی که باید یادآور شوم این است که دوش‌باری همگانی یا یکانی مردم باید فراتر از آنچه پزیرفته شده گسترش یابد و به دوش‌باری بی‌کرداری و کوتاهی(مسئولیت عدم‌فعل و اقدام) تن دردهند، زیرا پزیره و رواداری(قبول و مشروعیت‌بخشی) دوش‌باری دربرابر پندار و گفتار و کرداری که انجام می‌دهند بسنده و کارآمد نیست بلکه ما باید در برابر آنچه که انجام نمی‌دهیم ولی باید انجام می‌دادیم نیز دوش‌باری داریم و باید پاسخگویی را بپزیریم تا بیش از این تارومار نشویم.
دانیال استخر دادفر دادگستری
۲۵۸۳/۲/۲۲ شاهنشاهی برابر با 2024/5/12 ترسایی
